Definicje Kodeksu

Użyte w niniejszym Kodeksie pojęcia oznaczają odpowiednio:

► Praktyka studencka – rodzaj praktyki zawodowej, która spełnia łącznie trzy warunki: jest odbywana przez studentkę lub studenta, została zaakceptowana przez uczelnię i jest powiązana tematycznie z programem studiów.

► Praktyka zawodowa – nabywanie kwalifikacji zawodowych oraz rozwijanie kompetencji społecznych w ramach zaplanowanej z góry aktywności w strukturze przedsiębiorstwa lub innej instytucji, która trwa nie dłużej niż rok i nie jest stażem ani wolontariatem.

► Staż – praca za wynagrodzeniem, na podstawie umowy na czas określony, która z punktu widzenia stażysty służy zdobywaniu konkretnych kwalifikacji zawodowych oraz nawiązaniu relacji z pracodawcą, a z punktu widzenia pracodawcy stanowi okres próbny, który ma zdecydować o nawiązaniu w przyszłości stosunku pracy ze stażystą lub podjęciu z nim współpracy na innych zasadach.

► Wolontariat – dobrowolna praca bez wynagrodzenia, wykonywana w imię realizacji celów ogólnospołecznych lub udzielenia pomocy konkretnym osobom, z którymi wolontariusz nie jest spokrewniony, ani nie jest powiązany relacjami na polu towarzyskim. Wolontariusz powinien otrzymywać od organizatora wolontariatu zwrot kosztów poniesionych w związku z wykonywaną pracą i być ubezpieczonym od następstw zdarzeń związanych z tą pracą.

► Pracodawca  – osoba fizyczna lub prawna, publiczna lub niepubliczna, która za wiedzą i zgodą uczelni realizuje praktyki studenckie.

► Uczelnia  – podmiot kształcący studentów na poziomie wyższym, który prowadzi studia, w ramach których wymagane jest odbycie praktyk studenckich.

► Student – osoba kształcąca się na poziomie wyższym (na studiach pierwszego stopnia, drugiego stopnia lub na jednolitych studiach magisterskich), która dla zrealizowania programu swoich studiów zobowiązana jest odbyć praktyki studenckie. 

► Koordynator praktyk – przedstawiciel uczelni, do obowiązków którego należy między innym nadzór nad właściwym przebiegiem praktyk, ich dokumentowanie i zaliczanie.

► Opiekun praktyk – przedstawiciel pracodawcy, do obowiązków którego należy między innymi merytoryczne i organizacyjne wspieranie studentów uczestniczących w praktykach studenckich.

► Ewaluacja praktyk – systematyczna obserwacja sposobu realizacji programu praktyk studenckich prowadzona w celu doskonalenia go i dostosowywania do zmieniających się warunków zewnętrznych.

► Umowa o realizację praktyk – ustalenia wiążące pracodawcę i studenta w kwestii realizacji praktyk studenckich. Powinna zawsze mieć formę pisemną, być napisana klarownym językiem, precyzować cele, obowiązki i zadania stron umowy oraz korzyści, jakie mają odnieść w wyniku jej realizacji. Załącznikami do umowy powinny być: plan praktyk i regulaminy obowiązujące studentów w miejscu realizacji praktyk.

► Umowa o współpracy – umowa między uczelnią a pracodawcą, która dotyczy planowania i przeprowadzania praktyk studenckich.

► Program praktyk – dokument opisujący treść praktyk studenckich i zasady ich przeprowadzenia, przygotowany przez uczelnię i zaakceptowany przez pracodawcę. Nie może być sprzeczny z programem studiów.

► Plan praktyk – dokument opisujący zakres zadań przewidzianych do zrealizowania w trakcie praktyk przez konkretnego studenta, ewentualnie przez zespół złożony ze studentów.

► Harmonogram praktyk – chronologicznie ułożone działania studenta w ramach praktyk, samodzielny dokument lub element planu praktyk.

Cele Kodeksu

= Celem powstania Kodeksu jest stworzenie spójnego zbioru zasad dotyczących praktyk studenckich. Ma on służyć interesowi społecznemu, uwzględniać i równoważyć interesy wszystkich podmiotów zaangażowanych w planowanie, finansowanie oraz realizowanie praktyk studenckich.

= Kodeks powstał w odpowiedzi na potrzebę ujednolicenia i uporządkowania zasad dotyczących planowania, realizowania i ewaluacji praktyk studenckich w Polsce oraz zdefiniowania dopuszczalnych warunków ich przeprowadzania.

= Istotnym celem powstania Kodeksu jest kształtowanie dobrych obyczajów, które powinny towarzyszyć realizacji praktyk studenckich. Przedstawiony w nim zbiór standardów powinien stanowić punkt odniesienia dla osób mających wpływ na kształtowanie praktyk studenckich.

= Każda próba uniknięcia lub zatuszowania odpowiedzialności za źle zrealizowane elementy praktyk studenckich podjęta przez jeden z podmiotów zaangażowanych w ich realizację, powinna spotkać się ze sprzeciwem pozostałych podmiotów.

C. Zasada budowania kapitału społecznego

► Przygotowanie studentów do odbywania praktyk studenckich nie ogranicza się do przekazania wiedzy związanej z tematem praktyk, ale stanowi element wypełniania fundamentalnej misji uczelni, którą jest zaznajamianie studentów z regułami demokratycznego państwa prawa, rolą umów cywilnoprawnych, ochroną praw pracobiorców.

= Treścią praktyk studenckich nie są wyłącznie kwalifikacje zawodowe, ale również relacje społeczne, w tym zwłaszcza relacje studentów z przełożonymi i innymi współpracownikami.

= Praktyka studencka to często pierwsze zetknięcie studenta z realiami rynku, które wydatnie wpływa na kształtowanie jego postaw. Mając powyższe na względzie, podmioty zaangażowane w planowanie i realizację praktyk w swych działaniach kierują się nie tylko przepisami prawa, ale starają się kształtować wzory właściwych relacji na linii przełożony-podwładny, pracodawca-pracobiorca, mistrz-uczeń.

= Osoby zaangażowane w rekrutowanie uczestników praktyk kierują się zasadą bezstronności w stosowaniu zasad i procedur rekrutacyjnych. Nie dyskryminują studentów ze względu na ich wiek, płeć, pochodzenie, rasę, religię, narodowość, stopień niepełnosprawności, przekonania polityczne, orientację seksualną oraz przynależność organizacyjną.

= Wszystkie podmioty zaangażowane w realizację praktyk odnoszą się do pozostałych z poszanowaniem godności i tolerancją. Szanują każdy pogląd, którego propagowanie nie jest zabronione przez prawo, przestrzegają prawa do prywatności, zakładają dobrą wolę pozostałych podmiotów.

= Praktyki studenckie nie powinny naruszać reguł konkurencji wśród pracowników. Nie mogą być zwłaszcza wykorzystywane jako metoda usuwania z pracy lub wypierania z rynku niewykwalifikowanych pracowników przez równie niekwalifikowanych studentów, którzy – dla zdobycia odpowiedniego wpisu w dzienniku praktyk – są zmuszeni pracować poniżej minimalnych stawek ustawowych i rynkowych.

D. Zasada kreatywności

= Celem wszystkich podmiotów zaangażowanych w planowanie i realizację praktyk jest rozwój własny. Powinnością każdego z podmiotów jest nieutrudnianie rozwoju pozostałych.

= Uczelnia powinna prowadzić ewaluację programu praktyk, aby go doskonalić i budować swoją pozycję jako instytucji zorientowanej na realne potrzeby społeczne.

= Pracodawca powinien wyciągać wnioski z realizowanych praktyk, aby w kolejnych edycjach przynosiły one jak największy pożytek jemu i studentom.

E. Zasada proporcjonalności

= Każdy podmiot zaangażowany w planowanie i realizację praktyk dba o to, aby pozostałe podmioty mogły odnieść ze współpracy korzyści adekwatne do swojego zaangażowania.

= Pracodawca nie podejmuje się zatrudnienia studentów w liczbie przekraczającej możliwości zapewnienia im właściwych warunków pracy, efektywnego wypełnienia czasu pracy, bezpośredniego kontaktu z opiekunem praktyk.

= Ta sama praca, w tej samej firmie, wykonywana przez osoby o takich samych kwalifikacjach, powinna kosztować tyle samo. Wszystkim pracownikom czasowym, w tym również studentom-praktykantom przysługują te same prawa odnośnie czasu pracy, przerw w pracy i świadczeń socjalnych dla pracowników.

= Ochrona przed nadużyciami dotykającymi studentów w miejscu pracy jest taka sama jak w odniesieniu do stałych pracowników.

= Praca wykonywana przez studentów w ramach praktyk jest wynagradzana. Podstawowym sposobem wynagradzania studentów za pracę wykonaną podczas praktyk są środki pieniężne. W ramach pisemnej umowy cywilnej strony mogą postanowić, że wynagrodzenie za pracę ma inną formę. Każdy ekwiwalent wynagrodzenia finansowego musi być precyzyjnie zdefiniowany w pisemnej umowie. Formą wynagrodzenia niematerialnego może być umożliwienie studentowi nabycia kwalifikacji zawodowych.

= Środki pieniężne nie są podstawowym sposobem wynagradzania studentów w przypadku zajęć organizowanych przez uczelnię i zaliczanych na prawach praktyk.

= Student wykonuje podczas praktyk studenckich czynności opisane w planie praktyk. Wprowadzenie do planu praktyk prac wykraczających poza program praktyk i niezwiązanych z kierunkiem studiów możliwe jest tylko w przypadku, gdy:

– wynagrodzenie studenta ma formę pieniężną,

– wynagrodzenie jest co najmniej tak wysokie jak innych pracowników niewykwalifikowanych wykonujących te same czynności w instytucji pracodawcy,

– jest bezpośrednio wpisane do treści umowy cywilnej zawartej pomiędzy studentem i pracodawcą.

Czas wykonywania tych czynności nie jest wliczany do efektywnego czasu praktyk.

F. Zasada transparentności

= Procedury rekrutacji uczestników praktyk powinny być jawne i sprawiedliwe.

= Praktyki na każdym etapie ich realizacji powinny znajdować się w polu zainteresowania organizacji reprezentujących uczelnie, studentów i pracodawców oraz stanowić istotny element oceny uczelni przez instytucje akredytacyjne.

= Uczelnie i pracodawcy są zobowiązani udzielić wszelkiego możliwego wsparcia instytucjom publicznym i pozarządowym nadzorującym przestrzeganie przepisów i norm etycznych w miejscu pracy.

Rola uczelni

= Istotnym elementem misji uczelni jest powiązanie kształcenia z wymogami rynku pracy.

= Uczelnia jest inicjatorem praktyk, podmiotem odpowiedzialnym za wyznaczenie i zdefiniowanie ich celu, opracowanie programu, wyznaczenie efektywnego czasu realizacji praktyk, wyznaczenie koordynatora praktyk, sprawdzenie efektów uczestnictwa studentów w praktykach.

= Uczelnia powinna dołożyć wszelkich starań, aby chronić studenta przed nadużyciami w miejscu pracy. Służyć temu mogą między innymi zajęcia, na których studenci zostaną zapoznani z prawami pracowników tymczasowych oraz właściwym zabezpieczeniem praw studentów w pisemnych umowach jakie powinni oni zawierać z pracodawcami, w związku z praktykami studenckimi.

= Uczelnia stara się wyznaczać czas na odbycie praktyk w taki sposób, aby studenci mogli zdążyć w miarę potrzeb wypowiedzieć umowę pracodawcy, który łamie spisane uzgodnienia i rozpocząć praktyki u innego pracodawcy.

= Uczelnia powinna:

– brać na siebie odpowiedzialność za treść praktyk,

– wskazać minimalny zakres tematyczny praktyk,

– motywować swoich pracowników do wychwytywania przypadków źle przeprowadzonych praktyk,

– wysyłać na praktyki w odpowiednim momencie, gdy student ma wystarczającą podbudowę teoretyczną do rozpoczęcia praktyk powiązanych z kierunkiem studiów oraz wystarczającą znajomość swojej sytuacji prawnej jako uczestnika praktyk (w tym posiadanych praw pracowniczych oraz zobowiązań i praw wynikających z bycia stroną umowy),

– przygotować listę potencjalnych pracodawców.

= Aktywna rola uczelni może polegać na:

– rekomendowaniu pracodawców, których rzetelność wcześniej sprawdziła,

– wizytacjach w instytucjach, które mogą być potencjalnymi pracodawcami w czasie praktyk lub organizowaniu wizyt studentów w tych instytucjach, aby ułatwić im wybór miejsca odbywania praktyki,

– organizowaniu egzaminów praktycznych dla sprawdzenia zakresu nabytych umiejętności,

– przeprowadzaniu wywiadów z uczestnikami praktyk,

– zbieraniu opinii uczestników praktyk i porównywaniu opinii na temat różnych pracodawców,

– organizowaniu powtórnych praktyk, gdy uzna, że jakości wcześniejszych nie może zaakceptować,

– umożliwianiu studentom odbywania praktyk u pracodawców, których studenci sami wybrali, jeżeli spełniają oni wszystkie kryteria stawiane pracodawców z listy rekomendowanych przez uczelnię i mogą przeprowadzić praktyki w tym samym czasie.

► Uczelnia nie może wymagać odbycia praktyk, jeżeli w wyznaczonym przez nią okresie wszyscy pracodawcy z danej branży dający rękojmię rzetelnej realizacji praktyk, nie są w stanie przyjąć wszystkich studentów skierowanych do odbycia praktyk.

Rola studenta

► Student powinien samodzielnie gromadzić informacje na temat obszaru aktywności pracodawcy i jego roli na rynku lub w społeczeństwie.

= Student zobowiązany jest do:

– przestrzegania regulaminów obowiązujących w miejscu odbywania praktyk,

– zachowania tajemnic służbowych powierzonych mu przez pracodawcę,

– podporządkowania służbowego w instytucji pracodawcy,

– unikania działań na szkodę pracodawcy.

= Nawet w krótkim okresie współpracy z pracodawcą student jest zobowiązany do identyfikowania się z celami pracodawcy oraz lojalności wobec niego.

= Student powinien unikać podejmowania praktyk studenckich w instytucjach należących do członków jego rodziny oraz innych osób, z którymi jest osobiście związany.

Rola pracodawcy

= Pracodawca powinien dostosować zakres obowiązków studenta do kierunku jego wykształcenia, dać mu możliwość faktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy teoretycznej.

= Pracodawca zobowiązany jest na wniosek studenta poświadczyć jego udział w realizacji projektów, badań i innych działań, które miały miejsce w czasie praktyk.

= Pracodawca podejmuje się zatrudnienia studentów w ramach praktyk, gdy jest gotów udostępnić część swojej wiedzy i stosowanych przez siebie rozwiązań, aby w istotny sposób przyczynić się do nabycia przez studenta potrzebnych kompetencji i kwalifikacji, wprowadzić go do zespołu, umożliwić uczelni wizytacje, przygotować obiektywną opinię na zakończenie praktyk, wskazać uczelni oczekiwany zakres wiedzy teoretycznej, którą powinna posiadać osoba rozpoczynająca praktyki.

= Informacja zwrotna przekazywana studentowi powinna być szybka i precyzyjna, aby mógł on w porę wyciągać właściwe wnioski ze swoich sukcesów i porażek, które odniósł w związku z przebywaniem na praktykach.

= Pracodawca wyznacza opiekuna praktyk, który ma realny kontakt ze studentem, do którego można codziennie zwracać się o pomoc, który jest komunikatywny i ma adekwatną wiedzę w każdym z obszarów, którymi zajmują się w ramach praktyk powierzeni jego opiece studenci.

= Pracodawca bierze aktywny udział w tworzeniu programu praktyk, aby uzyskać optymalne przygotowanie teoretyczne studentów do rozpoczęcia praktyk.

Depozytariusz Kodeksu

= Depozytariuszem Kodeksu Dobrych Studenckich Praktyk (zwany w jego treści „Kodeksem”) jest Fundacja „Fundusz Pomocy Studentom” (zwana dalej Depozytariuszem), która jako jedyna przyjmuje uwagi do treści Kodeksu, konsultuje je z przedstawicielami pracodawców, studentów, uczelni oraz ekspertami rynku pracy i osobami mającymi wpływ na proces ustawodawczy.

= Depozytariusz jest jedynym podmiotem uprawnionym do opublikowania zmienionej wersji Kodeksu.

= Depozytariusz wyraża zgodę tylko na jedną formę powielania treści Kodeksu. Jest to forma druku na papierze, bez żadnych poprawek, w całości, wraz z podaniem źródła, z którego został zaczerpnięty i daty kiedy to nastąpiło.

= Niniejsza, wersja Kodeksu została ogłoszona przez Depozytariusza 30 listopada 2020 roku w Warszawie.